Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ тата Чӑваш халӑх сайчӗ «Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» сӑвӑ вулакансен видеоконкурса пуҫарни пирки пӗлтереҫҫӗ. Унта шкул ҫулне ҫитмен тата пуҫламӑш классенче вӗренекен ачасем, вӗсен ашшӗ-амӑшӗсемпе педагогсем хутшӑнайраҫҫӗ.
Конкурсӑн тӗллевӗ: чӑваш чӗлхине аталантарасси, ачасене мӗн пӗчӗкрен тӑван чӗлхе илемне туйма вӗрентесси, хӑйсен пултарулӑхне аталантарма хӑнӑхтарасси, аслисене ку ӗҫе хастартарах хутшӑнтарасси. Ӑмӑрту — тӳлевсӗр.
Конкурсра пурӗ 7 номинаци йӗркеленӗ:
• «Пукан ҫинче» (4 ҫул ҫурӑран кӗҫӗнреххисем);
• «Шӗвӗркке» (4,5 ҫултан аслӑрах, шкул ҫулне ҫитеймен арҫын ачасем);
• «Пукане» (4,5 ҫултан аслӑрах, шкул ҫулне ҫитеймен хӗрачасем);
• «Шӑпӑрлан» (пуҫламӑш классенче вӗренекен арҫын ачасем);
• «Чиперук» (пуҫламӑш классенче вӗренекен хӗрачасем);
• «Сӑпка умӗнче» (аслисем хушшинче);
• «Чи лайӑх видео» (видео пахалӑхӗ тӗлӗшӗпе).
Конкурса хутшӑнакансен шкул ҫулне ҫитмен тата пуҫламӑшри класра вӗренекен ачасем валли ҫырнӑ е ача-пӑча сӑмахлӑхӗнчен илнӗ сӑвва пӑхмасӑр видеокамера умӗнче вуласа памалла.
«Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» сӑвӑ вулакансен видеоконкурса ӗҫсене нарӑсӑн 15-мӗшӗнче пуҫласа ака уйӑхӗн 15-мӗшӗччен ярса памалла.
Чӑваш халӑх сайчӗ черетлӗ укҫа конверчӗ хатӗрлесе кӑларчӗ. Хальхинче — чӑваш эрешӗллӗскерне.
Аса илтеретпӗр, чӑвашла укҫа конвертне пуҫласа эпир пӗлтӗр кӑлартӑмӑр. Хальхинче хатӗрлени пекех эпир ӑна та пӗр-пӗр уяв ячӗпе ҫыхӑнтармарӑмӑр, хуть те мӗнле мероприятире те, темӗнле уявра та усӑ курма май пултӑр терӗмӗр.
Укҫа конвертне «СУМ» лавккара (хакӗ 35 тенкӗ) тата «Чӑвашпичет» киоскӗсенче туянма май пур. Ҫавӑн пекех сутлӑхра пӗлтӗр хатӗрлени те пур — эпир ӑна та хушма тиражпа кӑштах тӳрлетсе («Саламлатӑп» вырӑнне «Саламлатпӑр» ҫырса) кӑлартӑмӑр.
Чӑваш республикин пӗрремӗш конституцине йышӑннӑранпа паян 90 ҫул ҫитрӗ. Чӑваш АССРӗн пӗрремӗш тӗп саккунне 1926 ҫулхи кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче йышӑннӑ.
«Ирӗке тухас тесе чӑваш халӑхӗ нумай ҫул кӗрешнӗ. Темиҫе ӗмӗр хушши чӑваш ӗҫчен халӑхӗ патша пусмӑрӗ айӗнче пурӑннӑ. Хӑйӗн экономикӑри тата наци ирӗклӗхне, культурине, йӑли-йӗркине тата чӗлхине упраса хӑварас тесе чӑваш халӑхӗ пусмӑрҫӑсемпе паттӑрла кӗрешнӗ», — тесе палӑртнӑ пулнӑ ҫав саккунра. 1926 ҫулхи конституци пурӗ 13 сыпӑка кӗрекен 87 статьяран тӑнӑ. Хальхи вӑхӑтпа пӑхсан тӗп саккунра демократиллӗ шухӑшсем сахал мар пулнӑ. Ӗҫленине яваплӑх шутне кӗртнӗ, вӗренӳ тӳллевсӗр пулмалла пулнӑ. Конституци тӑрӑх чӑваш тата вырӑс чӗлхисем официаллисен шутне кӗнӗ, пур учрежденисемпе организацисенче те чӑваш чӗлхипе анлӑ усӑ курма пуҫлама тӗллев ларнӑ пулнӑ.
РСФСР аслӑ органӗсем ку конституцие ҫирӗплетме килӗшмен. 1926-мӗш ҫулхи тӗп саккун 1937 ҫулччен ӗҫленӗ.
iPhone тата iPad хатӗрсен хуҫисем валли те Чӑваш клавиатурине хатӗрленӗ. Ӑна системӑна кӗртнӗ хыҫҫӑн вӑл хуть те хӑш проложенире ӗҫлеме пултарать. Пускӑч хӑмин ҫутӑ тата тӑттӗм варианчӗсем пур.
Приложение уҫласа илсе вырнаҫтарма iTunes лавкки урлӑ май пур. Вӑл тӳлевлӗ, хакӗ 149 тенкӗ.
ПРиложени страницинче пӗлтернӗ тӑрӑх клавиатурӑна хатӗрлекенӗ Андрей Фетисов шутланать. Релизӗ пӗлтӗрхи ҫул вӗҫленсе пынӑ чухне пулнӑ — раштавӑн 29-мӗшӗнче. Чӑвашла пускӑч хӑмине вырнаҫтарас тесен iOS 8.0 е унтан ҫӗнӗреххи кирлӗ пулӗ.
Аса илтеретпӗр, Android-па уҫӑ куракансем валли чӑвашла клавиатура хальхи вӑхӑтра темиҫе вариантпа та пур. Вӗсем пур те тӳлевсӗр. Мӗнле вырнаҫтармаллине пирӗн сайтри информаципе усӑ курса пӗлме пулать.
Чӑваш кенеке издательствинче «Вырӑсла-чӑвашла калаҫу кӗнеки» кун ҫути курнӑ.
Ун пек кӗнекене хӑй вӑхӑтӗнче кӑларнӑ-ха. Ӑна филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Михаил Скворцов профессор хатӗрленӗ те 1989 ҫулта кун ҫути кӑтартнӑ. Кӗнекене тепӗр хутчен пуянлатнӑ хыҫҫӑн тепӗр виҫӗ ҫултан тата тепре кӑларнӑ.
Унтанпа чӗрӗк ӗмӗр патне, тӗрӗсрех, шӑп та лӑп 24 ҫул, иртсен калаҫу кӗнеки тата тепӗр хут пичетленсе тухнӑ.
Хальхи унчченхи кӑларӑмсенчен самай уйрӑлса тӑнине палӑртаҫҫӗ. Кашни пайрах кӗнеке авторӗ Михаил Скворцов диалогсем илсе панине палӑртаҫҫӗ Чӑваш кӗнеке издательствинче.
Калаҫу кӗнекинче пачах ҫӗнӗ уйрӑмсем те вырӑн тупнӑ. Маларах пулман «Чӑваш ячӗсем» те вулакана кӑсӑклантарассӑн туйӑнать. Чӑвашла тӗрӗс ҫырнӑ ҫырусене те тӗслӗх евӗр илсе кӑтартнӑ.
Кӗнекене «СУМ» лавккара та туянма пулать. Хакӗ — 190 тенкӗ.
«Пӗр вырӑнта Чӑваш Республикин патшалӑх чӗлхисемпе ҫырсан, ҫумрах тепӗр вырӑнта вара вырӑсла ҫырсан та ҫителӗклӗ, чӑваш чӗлхипе усӑ курма кирлех мар тенине Шупашкар хула администрацийӗ ӑҫтан тупнӑ?» — тесе пуҫ ватать «Ирӗклӗх» наципе культура чӗрӗлӗвӗн халӑх пӗрлешӗвӗ «Контактра» тӗнче тетелӗнчи хӑйӗн ушкӑнӗнче.
«Ирӗклӗх» Шупашкар хула администрацине республикӑн тӗп хулинчи чарӑнусенчи электрон таблосене чӑвашла ҫырмалли пирки ҫыру янӑ. Ку ҫырӑва хула администрацийӗнчи тӳре-шара епле хуравлани «Ирӗклӗхе» тивӗҫтермен. «Чӑваш чӗлхипе мӗнле сӑлтавсемпе ҫырма кирлӗ мар пулнине ӑнлантарса паракан хурава «отписка» тесе калама та йывӑр», — тесе пӗтӗмлетнӗ хурав илнӗ хыҫҫӑн «ирӗклӗхҫӗсем».
«Шӑпах Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин саккунлӑхӗпе килӗшӳллӗн республикӑра географи объекчӗсен ячӗсене ҫырма тата ҫырса хунисене, ҫул ҫинчи паллӑсене, ытти кӑтарту паллисене хатӗрлеме вырӑс тата чӑваш чӗлхисемпе усӑ курмалла. Пӗр вырӑнта патшалӑх чӗлхисемпе ҫырсан, ҫумрах тепӗр вырӑнта вара вырӑсла кӑна ҫырсан та ҫителӗклӗ, чӑваш чӗлхипе усӑ курма кирлех мар тенине Шупашкар хула администрацийӗ ӑҫтан тупнӑ?
Иртнӗ ҫул вӗҫӗнче, раштав уйӑхӗн 29-мӗшӗнче красноармейскисем хӑйсен паллӑ ентешӗн, фольклорисчӗн, Яманак ялӗнче ҫитӗннӗ Иван Патмарӑн 100 ҫулхине паллӑ тунӑ.
Ентешӗ пирки ырӑпа аса илнӗ май вӑл тӑрӑхри В. Васильева вӗрентекен И. Патмар пирки «нумай калаҫмасӑрах пысӑк ӗҫ туса пынӑ» тесе хаклать.
«Халӑх сӑмахлӑхӗн пӗр пӗрчине те ҫухатас мар тесе ӗҫленӗ Иван Анисимович. Чӑваш халӑх сӑмахлӑхне ялтан яла ҫитсе пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ», — тенӗ май Яманак ен юррисенех тӑватӑ кӗнеке хальлӗн пухса хатӗрленине аса илет.
Чӑн та, Иван Патмар пухнӑ халӑх сӑмахӗ жанр тӗлӗшӗнчен пуяннипе килӗшмелле.
И. Патмар халӑх сӑмахлӑхне мӗн ҫӗре кӗричченех пухнӑ. Фольклорӑн пӗр пӗрчине те манӑҫа кӑларас килменнипех ӗнтӗ вӑл май пур таран ӑна пухма тӑрӑшнӑ. 53 ҫул хушшинче ҫӗршер тетрадь вӑл тӑрӑшнипе халӑх сӑмахлӑхӗпе пуянланнӑ. Ҫур ӗмӗр хушшинче И. Патмар ӑҫта-ӑҫта ҫитсе курман-ши, кампа кӑна калаҫман-ши? Иван Анисимович пушӑ вӑхӑт тупӑнсанах Чӑваш Енти районсем тӑрӑх тухса ҫỹренӗ, халӑх сӑмахлӑхне пухнӑ. Е тата республика тулашӗнчи ялсене ҫитме васканӑ. Тӗл пулакан кашни ҫынпа калаҫма тӑрӑшнӑ.
Муркаш районӗнчи А.Г. Николаев ячӗллӗ Калайкасси вӑтам шкулӗ 2016 ҫулхи нарӑсӑн 25-мӗшӗнче «Шкул тата чӑваш чӗлхи чӗрӗлӗвӗ» темӑпа республика шайӗнче ҫавра сӗтел ирттерет. Ҫавра сӗтеле пӗтӗм тӗнчери Тӑван чӗлхе кунне халалланӑ.
Ҫавра сӗтелте сӳтсе явма палӑртнӑ ыйтусем: хальхи вӑхӑтра Чӑваш Республикинчи чӑваш чӗлхин лару-тӑрӑвӗ; чӑваш наци шкулӗсенче чӑвашлӑха сыхласа хӑварассипе ҫыхӑннӑ хӑш-пӗр ыйтусем; чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентӗвӗн пахалӑхӗпе тухӑҫлӑхне ӳстересси.
Ҫавра сӗтелте хутшӑнма чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсене, чӑваш чӗлхин ӑстаҫисене (специалисчӗсене), литература тӗпчевҫисене, таврапӗлӳҫӗсене, аслӑ тата вӑтам шкул преподавателӗсене, тӑван чӗлхепе тата литературӑпа кӑсӑкланакансене йыхравлаҫҫӗ.
Ҫавра сӗтел 10 сехетре пуҫланать. Хутшӑнас текенсен хӑйсен заявкине йӗркелӳ комитетне 2016 ҫулхи нарӑсӑн 18-мӗшӗччен ҫак адреспа ярса памалла: 429541, Муркаш районӗ, Калайкасси ялӗ, Ҫамрӑклӑх урамӗ, 3. Электронлӑ адрес: uyav@mail.ru. Ыйтса пӗлмелли телефонсем: 8(83541) 65-3-21 (шкул телефонӗ); 8-905-347-64-27 (Степанов Александр Марсовичӑн кӗсье телефонӗ).
Ржев хули патӗнче Хӗрлӗ Ҫарӑн пилӗк салтакӑн шӑммисене тупнӑ. Вӗсемпе пӗрле чӑвашла ҫырнӑ ҫыру пулнӑ. Ҫыру ҫинче адресӗ те, адресачӗ те ҫук. Хальлӗхе палӑртнӑ тӑрӑх салтак виллисем 139-мӗш дивизи шутне кӗнӗ. Вӗсем 1942 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнчи ҫапӑҫусенче пурнӑҫран уйрӑлнӑ.
Ҫак ял патӗнче 609-мӗш тата 718-мӗш стрелок полкӗсем ҫапӑҫнӑ.
Obd-memorial.ru сайтри информаци тӑрӑх ҫак вырӑнта 20 яхӑн чӑваш вилнине тата 20 яхӑн чӑваш салтакӗ хыпарсӑр ҫухалнине пӗлме пулать.
Ҫырӑва ачи ашшӗ патне янӑ пулмалла. 70 ҫул ытла ҫӗр айӗнче выртнипе хучӗн хӗррисем ҫӗтӗлнӗ. Таса хут пулманнипе ҫырӑва тырӑ валеҫнӗ списокӑн тепӗр енне ҫырнӑ. Унти хаш-пӗр хушаматсене вулама пулать.
Тӗплӗнрех солдат.ру канашлура ҫырнӑ. Тӑванӗсене тупса пулӑшма ыйтаҫҫӗ.
Аса илтеретпӗр, 139-мӗш стрелок дивизийӗ Шупашкарта йӗркеленсе вӑрҫа кайнӑ. Унта 70% таран чӑвашсем пулнӑ. Халӗ республикӑн тӗп хулинче пӗр урамӗ ҫак дивизи ячӗпе хисепленет.
«Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗ «Хавал» чӑвашсен общество организацийӗпе пӗрле пулса чӑваш чӗлхи вӗрентекенсемпе пуҫламӑш классен учительсем валли тата чӗлхе ыйтӑвӗпе кӑсӑкланакан мӗнпур ҫын валли семинар ирттерет.
«Билингвизм, мультилингвизм: истори тата хальхи самана» ятлӑскер нарӑс уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Республикӑн Наци вулавӑшӗнчи акт залӗнче 14 сехетре пуҫланӗ.
Тухса калаҫакан тӗп хӑна — Екатерина Протасова. Вӑл М.В. Ломоносов ячӗллӗ Мускаври патшалӑх университечӗн структурӑллӑ тата практикӑлла лингвистика уйрӑмне вӗренсе пӗтернӗ. СССР Педагогика ӑслӑлӑхӗсен академийӗнче ӗҫленӗ, 1998-мӗш ҫултанпа Хельсинки университетӗнче профессор-адъюнкт пулса тӑрӑшнӑ. Филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ ята СССР Ӑслӑлӑх академийӗн Чӗлхе пӗлӗвӗн институтӗнче хӳтӗленӗ, доктор диссертацине — РАОн Пӗлӗвӗн пӗтӗмӗшле ыйтӑвӗсен институтӗнче. Профессор пулнӑ май лекцисем вулама ӑна Мускаври педуниверситета, Мускаври патшалӑх университетне, Эстонири Тарту университетне, Казахстанри аль-Фараби ячӗллӗ наци университетне чӗнсе илсе лекцисем вулаттарнӑ. Швецири, Германири, Испанири университетсенче те лекцисем вулама тӳр килнӗ ӑна.
-1.7 °C